Cafe cóc Sài Gòn - Nét văn hoá lâu đời của người Sài Gòn

Cafe cóc như một nét văn hóa đặc trưng lâu đời của người dân Sài Gòn xưa. Cùng Aeroco Coffee tìm hiểu cafe cóc nhé!

Cafe cóc là gì?

Cafe cóc bắt nguồn từ tư thế ngồi “cóc” của thực khách khi đến thưởng thức đồ uống. Đặc thù của kiểu ngồi này là đầu gối bị cong khi ngồi trên ghế thấp. Nếu nhìn từ xa, hình ảnh này gợi cảm giác hài hước. Tuy nhiên, đây là đặc sản riêng của quán.

Mô hình quán cafe cóc

Cafe cóc không chỉ là nơi thực khách thưởng thức cafe mà còn là nơi hàn huyên tâm sự. Không chỉ bán cà phê, ở đây còn bán nhiều loại đồ uống khác như trà đá, trà chanh, nước đóng chai... Đối tượng phục vụ rất đa dạng gồm tầng lớp tri thức, tầng lớp lao động...

Đặc biệt cafe cóc là mô hình có sức hút với đông đảo các bạn trẻ. Chính vì sự đa dạng này mà quán cafe cóc phổ biến trải dài khắp các con phố. Những nơi khá giản dị và bình dân như vỉa hè, công viên, ngõ hẻm… Những nơi này thường rất đông đúc, dân địa phương tập trung đông đúc và thường có khá nhiều người qua lại. Quán cà phê cóc đang dần trở nên sôi động, phổ biến và thu hút nhiều sự chú ý hiện nay.

 ➤ Xem thêm: Uống cafe đen vào mỗi buổi sáng có lợi hay có hại?

Lịch sử cafe cóc

Dưới góc độ lịch sử ẩm thực, có thể nói đây là loại hình quán bán có lịch sử rất lâu đời trong đời sống cư dân thành phố ở Việt Nam.

Năm 1475, loại mô hình quán bán cafe đầu tiên trên thế giới ra đời tại thành phố Constantinople của Ottoman (1453-1922). Sau đó hơn một thế kỷ, từ Yemen, cà phê được xuất khẩu sang châu Âu và văn hóa cà phê ra đời ở Anh, Pháp, Hà Lan... Duyệt qua các điểm chính của phả hệ cà phê trên thế giới để thấy rằng tách cà phê ngày nay mà chúng ta thưởng thức không nhất thiết phải là một thứ nguyên chất thuần túy được lai tạo, mà nó có một nền tảng rõ ràng về một cuộc hành trình - tiếp biến văn hóa.

Những người Công giáo ở Pháp đã mang cafe đến Việt Nam trong quá trình truyền giáo và thực hiện giấc mơ thuộc địa từ những năm 1850. Chắc chắn, điểm dừng chân đầu tiên là thành thị và sau đó là tới các đồn điền.

Cho đến nay, không thể phủ nhận Việt Nam  là  nước sản xuất cà phê lớn thứ hai trên thế giới và có lẽ là nước có dân số uống cà phê lớn nhất thế giới (mỗi năm thị trường trong nước tiêu thụ 10% tổng lượng cà phê thế giới trên 800 đến 1 triệu tấn cà phê được sản xuất). Cũng giống như với trà, người Việt Nam uống cà phê để tận hưởng phiêu diêu, không phải để lý trí hoặc để lý thuyết hóa  về nó.

Nhưng từ quán cà phê kiểu Pháp truyền thống đến quán cafe cóc của Việt Nam thì khác xa với sự thích nghi và bản địa hóa  ngoạn mục. Đồng thời  mang đậm dấu ấn nội sinh của quá trình biến đổi xã hội qua nhiều năm đô thị hóa.

Cà phê cóc gắn liền với lịch sử lâu đời của người Việt.

Có thể ví văn hóa cà phê Sài Gòn giống như nhạc bolero của cư dân thành phố miền Nam, nó  sinh ra để sống cùng nhịp đập của những người nhập cư thích nghi để trở thành một nhà quy hoạch đô thị thực thụ. Trịnh Cung, một họa sĩ hoạt động trong giới văn nghệ Sài Gòn trước năm 1975, cho biết thói quen ngồi quán cà phê ở các đô thị Việt Nam được thừa hưởng từ văn hóa quán cà phê vỉa hè của người Pháp. "Tuy nhiên - ông Cung phân tích - ở cửa ngõ Sài Gòn, quán cà phê vỉa hè được chia thành nhiều tầng lớp khác nhau theo các tầng lớp, địa vị xã hội của khách hàng hay lui tới."

Chẳng hạn, ngay trong giới nghệ thuật và báo chí ở Sài Gòn lúc bấy giờ cũng có sự phân biệt: quán cà phê vỉa hè cao cấp có sảnh của khách sạn Continental (ngồi ghế bành, ghế tháp bằng gỗ, trên phố trung tâm) trên đường Tự Do (nay là Đồng Khởi) dành cho những ông chủ tờ báo, những tên tuổi có quan hệ mật thiết với các hãng thông tấn nước ngoài, có uy tín về ngôn luận và giới học giả.

Quán Cafe - sân thượng của những “quý ông” này trở thành nơi bàn luận văn nghệ, thời sự chính trị, tình hình thời sự thế giới… chẳng khác gì những quán xá của tầng lớp trí thức tiểu tư sản ở phương Tây giữa thế kỷ XX. Người ta vẫn gọi nó là quán cà phê vỉa hè ở trung tâm Sài Gòn, ít ai dám tự ý dùng cái tên bình dân nặng mùi “quán cóc” để đặt tên.

Trong khi đó, các nhà báo địa phương, gần với dân hơn, thường ngồi ở những quán cóc thứ thiệt ở góc đường Phạm Ngũ Lão - Bùi Viện, gần các tòa soạn thời đó. Đặc thù của loại hình quán xá này là nằm trong khu lao động, không gian luộm thuộm, bụi bặm, thực khách đa dạng nhưng nhìn chung đều có vẻ năng động,gắn bó và dấn thân.

Những nét văn hóa cafe cóc tại Sài Gòn

Nhắc đến cafe Việt Nam, không thể không nhắc đến văn hóa cafe “cóc”. Từ “quán cóc” được dùng để chỉ những quán cà phê nằm gọn trên vỉa hè với những chiếc bàn nhỏ và những chiếc ghế  vừa đủ để ngồi.

Và mỗi khi có cảnh sát đi qua, những quán cafe “di động” này lại “nhảy nhót, nhún nhảy”. Hình ảnh có phần hài hước này không ngờ lại trở thành nét văn hóa uống cà phê độc đáo, in sâu vào tâm trí người Việt từ bao đời nay. Như một tín hiệu điển hình, có thể  thấy một vị quan ăn mặc bảnh bao ngồi cạnh một bác  xe ôm với bộ quần áo xộc xệch khi  vào các quán cafe “cóc”.

Trên nhiều con phố Sài Gòn và Hà Nội, không khó để bắt gặp những quán cà phê không tên, những chiếc ghế gỗ ngẫu hứng đủ chỗ ngồi cho người ta ngồi hoặc làm bàn nhâm nhi vài tách cà phê. Người Việt thích cafe "cóc" không chỉ vì hợp túi tiền, thân thiện, tiện lợi mà phần lớn là do thói quen và nhu cầu tìm hiểu thông tin. Người ta có thể ngồi hàng giờ, nhâm nhi ly cà phê với bạn bè, kể cả những người họ không quen biết, chỉ để bàn luận vài câu chuyện…

Cafe cóc gắn liền với thế hệ nhiều đời ở Sài Gòn - Hà Nội

Và dù trong những nhà hàng sang trọng, những góc phố vắng lặng, hay trên những con phố tấp nập xe cộ qua lại thì khi ngồi nhâm nhi tách cà phê, lòng người vẫn lắng đọng trong tiềm thức.

Giờ đây, khi các "ông lớn" của ngành cà phê thế giới đổ bộ vào Việt Nam, người ta lại lo lắng về sự mai một và sẽ biến mất của cà phê Việt Nam chính hiệu. Tuy nhiên, có thể tin  rằng, bất cứ thứ gì đã gắn liền với văn hóa, lịch sử thì người ta khó lòng rũ bỏ được những "Hương vị lạ mà khó quên", nhất là khi thức uống  đậm đà, đặc trưng của  người Việt lại đậm đà và độc đáo đến  vậy.

Dù ở tình trạng nào, quán cafe cóc sẵn sàng mở cửa đón những vị khách với sự gánh gồng nặng trĩu. Khi sự bình đẳng trong đời sống xã hội ngày càng hiếm thì giá trị bình đẳng mà ly cà phê vỉa hè mang lại càng làm hài lòng và lôi cuốn nhiều người. Danh tính của ly cà phê (không xác định được thành phần cà phê xay hay phụ gia làm bỏng ngô), danh tính quán (không có tên, chủ quán khó xác định lai lịch, nay chỗ này có nguy cơ nổ mai) với thân phận của những du khách (như đã nói, những người có vấn đề với cơ thể trước một cuộc sống tốc độ khủng khiếp và đầy những điều phi lý không thể giải thích được).

Điều này giải thích tại sao nhiều người ngồi ở quán cóc cho biết họ không quan tâm đến chất lượng đồ uống hay tính hợp pháp của chỗ ngồi. Những cái đầu vẫn đang túm tụm bên chiếc bàn nhỏ. Các ranh giới của công viên đã được rải rác với người dân. Những câu chuyện dài bất tận.

Quán cafe cóc là một mô hình văn hóa cafe rất độc đáo của người Việt đã có từ rất lâu đời và tiếp tục phát triển không ngừng bởi sức hấp dẫn của nó đối với khách hàng là vô cùng cao.

➤ Xem thêm: Một ngày của bạn sẽ thiếu gì khi không uống cafe đen buổi sáng?

➤ Xem thêm: Cà phê pha phin - Tinh hoa văn hóa người Việt.